اولین باری که کودکتان توانست روی دو پای خود بایستد و حرکت کند را به یاد دارید؟ چند بار به زمین افتاد و بلند شد تا توانست بدون افتادن راه برود و حتی بدود؟
یکی از راه های مهم و کارآمد برای تقویت مهارت تعادل در کودکان انجام بازی است و بازی هایی که می توانند به این امر کمک کنند به دو دسته ی حرکتی و تعادلی تقسیم می شوند.
این بازی ها سبب بهبود اختلال هماهنگی رشدی کودکان می شوند. پس پیشنهاد می شود برای بهبود این اختلال ها و همچنین تقویت مهارتهای حرکتی، برنامه های تمرینی ویژه ای با استفاده از بازی اجرا شود.
بازی های حرکتی به نوبه خود به دو دسته فعالیت‌های حرکتی درشت و فعالیت های حرکتی ظریف تقسیم می شوند.
- فعالیت های حرکتی درشت
فعالیت‌های حرکتی درشت به توانایی حرکت دادن بخش‌های مختلف بدن اشاره دارند. هدف از این گونه فعالیت‌ها کمک به رشد حرکات بدنی مؤثرتر، نرم‌تر و افزایش ادراک کودک از جهت آگاهی بدن است. این فعالیت ها شامل راه رفتن، پرتاب کردن، گرفتن و دیگر فعالیت‌های حرکتی می شود.
کودکان پیش دبستانی در رشد حرکتی این گونه از فعالیت ها دارای پیشرفت‌های چشم گیری هستند چرا که با قوی تر شدن استخوان ها و عضلات آنها هماهنگی بین بازوها و ساق های آنها بیشتر شده، در نتیجه این کودکان مهارت و تسلط بیشتری در انجام کارهای فیزیکی که قبلا برای آنان ناممکن بود، نشان می‌دهند.
حال این سوال پیش می آید که چه تمرین‌هایی برای بهبود مهارتهای حرکتی درشت در کودکان انجام دهیم؟
- راه رفتن به جلو، عقب و پهلو، می تواند در راه رفتن به آنها کمک کند، به این صورت که با در نظر گرفتن یک مسیر مستقیم، منحی، پهن یا باریک کودک را به نوعی مجبور به راه رفتن کنید.
- راه رفتن به سبک حیوانات مثل راه رفتن فیل، پریدن خرگوش، راه رفتن خرچنگ، راه رفتن اردک و راه رفتن کرم، می تواند قدرت انها را در راه رفتن تقویت نماید.
اکنون در اینجا به چند نمونه از نحوه راه رفتن حیوانات اشاره خواهیم کرد:
- راه رفتن فیل: رو به جلو تا کمر خم می‌شود، بازوهایش را به طرف پایین آویزان می‌کند، قدم‌های بزرگی برمی دارد و همه ی این ها در حالی است که سنگینی بدن را از یک سمت به سمت دیگر متمرکز می‌کند. ( این حرکت را به طور متناوب انجام می دهد.)
- پریدن خرگوش: دست‌ها را بر روی زمین قرار می‌دهد، زانوها را خم می‌کند و پاها را با یکدیگر بین دست‌ها حرکت می‌دهد.
- راه رفتن خرچنگ: به طرف جلو و عقب سینه خیز می‌رود در حالی که سر رو به بالاست.
- راه رفتن اردک: دست‌هایش را بر سر زانوهایش می‌گذارد در حالی که زانوها را خم کرده و راه می‌رود.
- راه رفتن کرم: با دست و پاها بر روی زمین، به صورت گام‌های کوچک، ابتدا با پا و سپس با دست‌ها حرکت می کند.
برای کمک به راه رفتن کودک بر روی خط، شما می توانید با رسم خطوطی رنگی بر روی زمین به شکل منحنی، زاویه دار یا مارپیچ از کودکتان بخواهید به موازات خطوط راه برود.
پرتاب کردن اشیایی مثل بادکنک، توپ و ... به سوی معلم، خود یا افراد دیگر را از کودکتان بخواهید. (از اشیا در اندازه ها و جنس‌های مختلف همانند توپ لاستیکی، اسفنجی و نخی می توان استفاده کرد.)
گرفتن در مقایسه با پرتاب کردن مهارتی دشوارتر است. کودکان می‌توانند فعالیت گردن را با شی ای که از بالا آویزان شده به کمک معلم یا کودکان دیگر تمرین کنند. مثل مسابقه هایی که قدیم در مدارس انجام میدادیم و سیبی را به نخی آویزان کرده و سعی داشتیم آن را با دهان بگیریم.
به طور کلی می توان گفت انواع مختلف بازی، بازی‌هایی مثل غلتاندن توپ، زدن توپ به زمین و گرفتن آن، انداختن توپ به هوا و گرفتن آن، والیبال بازی کردن با بادکنک و پرتاب توپ به طرف دیوار به رشد هماهنگی حرکتی کودکان کمک میکنند.
- فعالیت های حرکتی ظریف
فعالیت های حرکتی ظریف به عضلات کوچک تر بدن مربوط می شود که شامل فعالیت هایی نظیر دراز کردن دست، گرفتن با پنجه، گرفتن با انگشت، کف زدن، چرخاندن، بازکردن، پیچاندن، لمس کردن اشیا، چشیدن طعم ها به کمک لب یا زبان و یا کشیدن خط می شود.
برخی از این فعالیت های حرکتی ظریف، مانند کشیدن خط، فعالیت های پیش نیاز برای نوشتن کودکان هستند. اگر کودکی در این گونه مهارت ها تبحر داشته باشد، می توان پیش بینی کرد که در دوران تحصیلی مشکل نوشتن پیدا نخواهد کرد و در کارهای هنری و دستی مهارت خاصی خواهد داشت.
هنگامی که کودکان در دوره های پیش‌دبستانی و دبستان هستند مهارت های حرکتی ظریف دست آنها به ارتقا مهارت های ریاضی و فارسی کمک خواهد کرد، همچنین به کمک این گونه مهارت ها در فعالیت های پیچیده تر مانند تمرینات هنر یا کاردستی، بازی های فکری، فعالیت های ساخت و ساز با استفاده از مکعب، استفاده از کامپیوتر و نواختن آلات موسیقی آنها را یاری می دهد.
اکنون به بخش دیگری از انجام بازی ها جهت تقویت تعادل در کودکان می رسیم:
- تعادل
تعادل عبارت است از توانایی فرد در حفظ و بازیابی حالت یا وضعیت بدن.
تعادل عنصر اصلی تمامی مهارتهای حرکتی است. در واقع اگر شخص بتواند رابطه ای میان مرکز ثقل بدنش و سطح اتکای آن، به گونه ای برقرار کند که مرکز ثقل مستقیما بر سطح اتکا قرار گرفته باشد آنگاه از یک تعادل خوب و مطلوب برخوردار خواهد بود.
همانطور که برای بهبود مهارت های حرکتی در کودکان، فعالیت هایی را معرفی کردیم، حال برای افزایش تعادل در آنان نیز به معرفی فعالیت هایی می پردازیم.
همانگونه که از تعاریف تعادل متوجه شدیم، برای بهبود تعادل بایستی از اشیایی استفاده شود که کودک بتواند با شناسایی مرکز ثقل و میزان فاصله از آن، مفهوم تعادل را به خوبی درک نماید. حال بازی ها و تمارینی که به این کار کمک می کند را با هم مرور می کنیم.
- یکی از وسایل بازی مناسب برای تقویت تعادل در کودکان؛ بازی تعادل دوبازو و چهار بازو می باشد. این بازی از یک پایه چوبی و تعدادی مهره در رنگ ها و اندازه های مختلف تشکیل شده است و در این بازی کودک در حین انجام آن به رابطه بین طول بازو و وزن مهره ها پی برده و در نتیجه قوانین ابتدایی فیزیک را خواهد آموخت. در واقع کودک با استفاده از هوش خود، اندازه مناسب مهره را انتخاب و آن را در جایگاهی قرار خواهد داد که کمترین احتمال برخورد بازوی مورد نظرش با زمین وجود داشته باشد.
- کودک با حرکت بر روی تخته باریکی که چرخ های کوچکی به آن متصل است و اسکیت برد نام دارد می تواند تعادل خود را حفظ نماید.
- نشستن و برخاستن هر کدام به تنهایی به تقویت تعادل کودک کمک میکنند. از کودکتان بخواهید بلند شود و سپس بنشیند و این کار را بارها تمرین و تکرار کند.
- از کودکتان بخواهید بپرد، پاهایش را از یکدیگر باز کند سپس دست هایش را بالای سرش برده و دست بزند. انجام این کار سبب افزایش تعادل میان پاها و دست های کودک می شود.
- از کودکتان بخواهید روی یک پا لِی لِی کند و سپس پای خود را عوض کند. با انجام این بازی کودک می تواند میان پاهایش و پریدن تعادل برقرار کند.
- بالا و پایین پریدن کودکان بر روی تخته پرش یا تخته فنری، تخت خواب فنری، تشک فنری یا تیوپ لاستیک یک کامیون بزرگ یکی دیگر از راه های تقویت تعادل در آنان است.
- یکی دیگر از فعالیت های کارآمد جهت تقویت تعادل در کودکان مهارت های طناب کشی است.
- همچنین برای تقویت تعادل در کودکان می توان دفتر یا مجله ای را روی سر آنان قرار داد تا آنها با حفظ تعادل در اتاق شروع به حرکت کنند.
- سخن آخر
امیدوارم توانسته باشم که به خوبی سخنم را با شما در میان بگذارم و اگر جایی از متن باب میل شما نبود، ابتدا من رو ببخشید و بعد هم مشکل را در میان بگذارید تا رفع کنم. ضمنا من این متن را با کمک منابع زیر نوشته ام.