جالب است بدانید بهترین فرصت و زمان برای آموزش مفاهیم و مهارت های پایه ریاضی به کودکان، دوران خردسالی است. چرا که نگرش کودکان نسبت به ریاضی در خردسالی شکل گرفته و همچنین به لحاظ رشدی و تحولی نیز دوران پیش دبستان برای شکل گیری و آموزش مفاهیم ریاضی به کودکان یک دوران حساس می باشد. در واقع زمانی می توان ریاضیات را در سطوح بالاتر به کودکان آموزش داد که مفاهیم ابتدایی ریاضی برای آنان قابل لمس باشد تا بتوانند مفهوم را به خوبی بفهمند.
حال مهارت های پایه ریاضی کودکان پیش دبستان به چند دسته از جمله موارد زیر تقسیم می شود:
- طبقه بندی رنگ ها نمونه ای از طبقه بندی است
- مرتب کردن قابلمه ها نوعی ردیف کردن است
- حاصل طبقه بندی و ردیف کردن، نگهداری ذهنی عددی است
- هندسه با مکان اشیا سر و کار دارد
- تشخیص شباهت ها و تفاوت ها
1. طبقه بندی رنگ ها نمونه ای از طبقه بندی است
طبقه بندی کردن عبارت از گروه بندی اشیاء بر اساس ملاک های مشترک است. طبقه بندی یکی از مفاهیم پایه و یک بخش اساسی از تفکر ریاضی کودکان پیش دبستان می باشد. بسیاری از پدران و مادران یا مربیان و معلمان تصور می کنند که شمارش، اولین فعالیت ریاضی است که باید به کودکان آموخت، در حالی که اگر کودکی به کمک حافظه، فقط اسم عدد ها را تکرار کند، ممکن است درک درستی از مفهوم عدد پیدا نکرده باشد.
برای مثال، کودک هرگز نمی تواند از میان میوه ها، سه عدد سیب به ما بدهد مگر آنکه تشخیص دهد سیب ها کدامند و آنها را از بقیه میوه ها جدا کند، کنار هم بگذارد و در ذهن خود طبقه بندی کند. بنابراین طبقه بندی، پایه ای برای تفکر منطقی و ریاضی است.
حال برای تقویت این مهارت در کودکان می توانید تعدادی مهره به شکل مکعب با رنگ های قرمز و آبی را در اختیار آنها قراردهید، سپس از کودک بخواهید مکعب های قرمز را کنار هم قرار دهد. او قادر خواهد بود تمام مکعب هاى قرمز را در يک جا و مکعب هاى غیر قرمز را در جاى ديگر جمع نمايد. در اين جا به نظر مى رسد کودک تا حدودی مفهوم طبقه بندى کردن را درک کرده است.
تکرار و تمرین در این زمینه و تغییر دادن شکل مهره ها از مکعب به دایره و دیگر اشکال می تواند به کودک کمک کند تا به خوبی مهارت طبقه بندی کردن را بیاموزد.
2. مرتب کردن قابلمه ها نوعی ردیف کردن است
یکی دیگر از مفاهیم و مهارت های پایه ریاضی کودکان پیش دبستان ترتیب یا ردیف کردن است. ردیف کردن بدین معناست که کودک تعدادی از اشیاء را بر حسب یکی از ویژگی های آن (بزرگی، کوچکی، طول، حجم) برحسب نظم بخصوصى مرتب کند. از آنجایی که اين مفهوم بر اساس مقايسه به وجود مى‌آيد، پس این مهارت براى کودکان نسبت به طبقه بندى کردن مشکل تر خواهد بود. زیرا به طور مثال در مورد طبقه بندي، کودک بايد تصميم بگيرد که آيا شيء قرمز است يا خیر، در حالی که در این مورد بایستی آنها را بر اساس یک ویژگی خاص مرتب کند.
مثلا برای تقویت این مهارت در کودک می توانید پنج یا شش وسیله در اندازه های مختلف را به صورت نامرتب جلوی او بریزید، سپس از او بخواهید تا آنها را به ترتیب از کوچک به بزرگ مرتب کند. (این کار را به راحتی می توانید با انواع ظروف و بطری ها انجام دهید.)
3. حاصل طبقه بندی و ردیف کردن، نگهداری ذهنی عددی است
نگهداری ذهنی عدد از دیگر مفاهیم پایه ریاضی کودکان پیش دبستانی است. کودکان برای نگهداری مفهوم عدد و هر نوع کمیتی در ذهنشان نیاز به درک ابقاء دارند. به بیانی ساده تر، کودکان لازم است درک کنند که تعداد مدادهای یک مجموعه با گروه بندی جدید و جابجایی، تغییری در تعدادشان حاصل نمی شود و به همان اندازه و مقدار اولیه باقی می مانند.
در حقیقت مطالعات و پژوهش ها نشان داده است که نگهداری ذهنی عدد ترکیبی از دو مهارت طبقه بندی و ردیف کردن است. به عبارت بهتر درک مفهوم واقعی عدد وقتی شروع می شود که کودک مفاهیم طبقه بندی و ترتیب را بداند.
کودک برای شمارش با معنا و اینکه بتواند مفهوم عدد را درک کند، دو مرحله را سپری میکند.
- شمارش بی معنا: کودک به وسیلۀ تقلید و تکرار و بی توجه به معنا و مفهوم، «اسم اعداد» را به زبان می آورد.
- درک مفهوم: کودک با شمردن اجزا، اشیا عینی یک مجموعه، لمس، جابجایی و همچنین به زبان آوردن اسم اعداد به آن مفهوم پی می برد.
از سن 2 تا 3 سالگی مفاهیم ریاضی کم کم برای کودک شناخته تر می شود، به شرط آنکه اعداد از 10 بیشتر نشوند.
یکی از بازی های مناسب برای تقویت این مهارت در کودکان، بازی شمارش توپ ها است. ابزار این بازی یک سبد و 10 توپ کاغذی است که از روزنامه های باطله درست کرده اید. توپ ها را در یک مسابقه با فرزندتان درون سبد بیندازید و از او بخواهید تا آنها را بشمارد.
برای کودکان بالای 3 سال؛ بازی چرتکه ایپکا می تواند علاوه بر ایجاد یک تفریح و بازی سالم، تفکر بصری فرزندان تان را ارتقا دهد. علاوه بر ویژگی سرگرم کننده بودن این اسباب بازی آموزشی، کودک شما به شکل ملموس و دیداری با محاسبات ریاضی آشنا شده و می تواند محاسبات ریاضی را حتی سریع تر از ماشین حساب انجام دهد. همچنین می تواند علاوه بر یادگیری چینش الگوها، شمارش مهره ها و… با عملیات پایه ی ریاضی(جمع، تفریق، ضرب، تقسیم) و همچنین ارزش مکانی اعداد آشنا شود.
برای کودکان بالای 4 سال؛ بازی چوب خط ریاضی ایپکا جهت یادگیری و آموزش مفاهیم اولیه ریاضی به کار می رود و کودک شما علاوه بر بازی و تفریح با این ابزار آموزشی، ارتباط بین اعداد و مفهوم عینی آن ها را فرا می گیرد. همچنین با عملیات پایه ریاضی(جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) و ارزش مکانی اعداد آشنا می شود.
4. هندسه با مکان اشیا سر و کار دارد
چهارمین مفهوم پایه در ریاضی کودکان پیش دبستان، هندسه است. هندسه ریاضیاتی است که با مکان اشیاء در فضا سروکار دارد.
انواع مختلفی از هندسه هایی که به تجربیات کودک مربوط می شوند وجود دارد، این هندسه ها عبارتند از:
الف) هندسه اقلیدسی: هندسه اقلیدسی با شکلهایی مانند مثلث، مربع، دایره، پاره خط و ... سروکار دارد و در این هندسه طول پاره خط ها، اندازه زاویه ها، شکل خط ها و … مهم است. به عبارت دیگر اگر در مثلثی طول ضلع یا اندازه یکی از زوایای آن تغییر کند، مثلث دیگری متفاوت با مثلث اول، بدست می آید. بنابراین در هندسه اقلیدسی، طول ضلع ها و زوایا و عناصر ثابت در نظر گرفته می شود.
این امر کودک را قادر می سازد تا با توجه به اندازۀ زاویه ها و تعداد ضلع های مساوی در بین اشکال مختلف تفاوت قائل شود. بنابراین کودک می تواند مفهوم فضایی مانند مثلث را در چندین سطح مختلف که از قرار زیر هستند درک کند.
- یک نمونه از مثلث را شناسایی کرده و نام آن را بگوید.
- شکل مثلث را در وضعیت های متفاوت بشناسد.
- نمونه ای از مفهوم، ویژگی های مشترک آنها و آنچه آن را از یک چهار ضلعی و غیره جدا می سازد را درک کند.
ب) هندسه کشسانی: در این نوع هندسه، برخلاف هندسه اقلیدسی شکل ها به صورت ثابت در نظر گرفته نمی شوند، بلکه ممکن است منبسط یا منقبض شوند و شکلهای مختلفی به خود بگیرند. به همین دلیل است که به این هندسه، هندسه لاستیکی هم می گویند. از نظر این هندسه، شکل های ساده ی بسته مانند مربع، دایره یا مثلث یکسان هستند، زیرا با تغییر دادن شکل، طول خط ها و زاوایا به یکدیگر تبدیل می شوند.
شکل ساده ی بسته عبارت است از شکلی که برای رسم آن، از یک نقطه شروع می کنیم و بدون آنکه نقطه ای را دوباره رسم کنیم تا پایان شکل ادامه می دهیم.
کودک بین سنین ۳ و نیم تا ۷ سالگی، در مرحله هندسه کشسانی است. یعنی می تواند روابط هندسه کشسانی را درک کند. این در حالی است که هنوز روابط اقلیدسی مانند تعداد و طول ضلع ها و زاویۀ بین آنها را درک نمی کند.
5. تشخیص شباهت ها و تفاوت ها
تشخیص ابتدایی شباهت ها و تفاوت ها، پنجمین مفهوم و مهارت پایه در ریاضی کودکان پیش دبستان است.
تشخیص شباهت ها و تفاوت ها علاوه بر آنکه در آموزش مفاهیم طبقه بندی و مجموعه سازی به کار برده می شود، کودکان را برای یادگیری جمع و تفریق و تساوی های ریاضی کمک می کند.
این در حالی است که کودکان با مشاهده دقیق و تشخیص تفاوت ها در میان کمیت ها، اندازه سطوح، خطوط و نماد های عددی به مفهوم تشابهات و اختلافات پی خواهند برد چرا که مفهوم تشابهات همواره در مقابل اختلافات معنا پیدا می کند و تشخیص هر یک لازمه فهم دیگری است.
یادگیری مفاهیم اندازه ها، طبقه بندی و مجموعه سازی در حقیقت یادگیری اختلافات و تشخیص تشابهات است. زیرا زمانی که به کودکان می آموزیم با فعالیت شخصی و تماس با اشیا مختلف آنها را بر اساس یکی از صفات مشابه ظاهری «دسته بندی» کند، در واقع علاوه بر آنکه وی مشابهت ها را اساس دسته بندی خود قرار می دهد به درک اختلافات بین اشیا نیز پی خواهد برد.
-ریاضی آخر( سخن آخر)
شناخت این مهارت ها و نحوه تقویت آنها برای کودکان پیش دبستانی امری ضروری است. از شما به عنوان یک مادر، پدر، معلم یا یک مربی خواهشمندیم به این موضوع برای کمک به هوش و آموزش ریاضی فرزندانتان توجه کافی داشته باشید.
در ضمن ما این مطلب رو با کمک وبسایت مهد کودکان نوشتیم و از اینکه این موضوع رو اعلام می کنیم خرسندیم.